Nadgledanje platnih sistema
Platni sistemi, kao skup instrumenata, postupaka i pravila za prenos novčanih sredstava između dva ili više učesnika, od vitalnog su značaja za ekonomske i finansijske aktivnosti u zemlji. U sistemima koji dobro funkcionišu platne transakcije se blagovremeno i na siguran način prenose i izvršavaju, pa su kao takvi podrška finansijskoj stabilnosti i promovišu rast. Nasuprot tome, greške i problemi u radu platnog sistema mogu da budu veoma skupi, štaviše, značajno skuplji za ekonomiju u cjelini, nego za vlasnika i učesnike u samom sistemu.
Nadgledanje platnih sistema je funkcija Centralne banke Crne Gore čiji je krajnji cilj da doprinese sigurnom i efikasnom funkcionisanju platnih sistema u Crnoj Gori, a time i finansijskoj stabilnosti u zemlji, što predstavlja jednu od ključnih odgovornosti Centralne banke.
Sigurnost se odnosi na to koliko dobro se razumiju, mjere i kontrolišu rizici povezani sa realizacijom procesa u platnom sistemu. Ovi rizici uključuju rizik likvidnosti, kreditni, pravni i operativni rizik, kao i opšti poslovni rizik, koji mogu da nose sistemsku komponentu, u situaciji kada nemogućnost jednog ili više učesnika da obavljaju posao kako se od njih očekuje uzrokuje nemogućnost ostalih učesnika da ispune svoje obaveze u roku, što dalje može imati niz negativnih posljedica. Nemogućnost platnog sistema da iz bilo kog razloga izvrši poravnanje platnih transakcija može imati značajne nepovoljne uticaje na tržišta kojima služi, kao i na privredu uopšte.
Efikasnost se, uopšteno, odnosi na to kako - i koliko efektivno relevantni subjekti u platnom sistemu (operater, učesnici u platnom sistemu) koriste resurse u obavljanju svojih funkcija.
Centralna banka Crne Gore vrši nadgledanje rada platnih sistema velikih plaćanja u Crnoj Gori i platnih sistema malih plaćanja koji su od značaja za dnevne operacije/aktivnosti crnogorskog društva i povjerenje javnosti u mehanizme i način obavljanja transakcija plaćanja. Pri tome, aktivnosti nadgledanja usmjerene su na platni sistem kao cjelinu.
U obavljanju zadataka vezanih za nadgledanje platnih sistema, Centralna banka Crne Gore primjenjuje principe i praksu koji su bazirani na međunarodnim principima i najboljoj praksi i standardima i propisima koje je utvrdila Evropska centralna banka. Od početka 2016. godine Centralna banka Crne Gore u procesu procjene usklađenosti rada platnih sistema, primjenjuje set principa zasnovanih na principima koje su objavili Odbor za plaćanja i tržišnu infrastrukturu Banke za međunarodna poravnanja i Međunarodna organizacija komisija za hartije od vrijednosti - Principi za infrastrukture finansijskih tržišta.
Operater platnog sistema primarno je odgovoran za pouzdano funkcionisanje platnog sistema i, saglasno tome, od operatera se očekuje da obezbijede usklađenost sistema kojima upravljaju sa usvojenim standardima.
Centralna banka Crne Gore je transparentna u vezi sa obavljanjem funkcije nadgledanja i rezultate realizacije svojih aktivnosti u ovoj oblasti objavljuje u godišnjem izvještaju o radu Centralne banke.
Relevantni međunarodni standardi
Banka za međunarodna poravnanja – Odbor za plaćanja i tržišnu infrastrukturu
Evropska centralna banka