---

18/11/2025

Evropski finansijski standardi – korak naprijed za građane

Kroz više procesa jačamo stabilnost i otpornost finansijskog sistema i postavljamo čvrste temelje za članstvo u Evropskom sistemu centralnih banaka (ESCB) i dublju integraciju u evropske finansijske tokove, na dobrobit naše ekonomije i građana.

Ulazak u SEPA, saglasne su i međunarodne institucije i domaća javnost, predstavlja istorijski iskorak Crne Gore ka punoj ekonomskoj i finansijskoj integraciji sa Evropskom unijom. „Ovo potvrđuje da naš platni promet funkcioniše u skladu sa najvišim evropskim standardima i da je Crna Gora prepoznata kao dio evropske finansijske zajednice“, kaže dr Irena Radović, guvernerka Centralne banke Crne Gore (CBCG). „U institucionalnom smislu, to znači da smo u potpunosti preuzeli evropska pravila igre, čime dodatno jačamo povjerenje, stabilnost i predvidivost poslovnog ambijenta – što je snažan signal investitorima i međunarodnim partnerima“.

CBCG je, u pripremi za SEPA, sprovela sveobuhvatnu modernizaciju nacionalne platne infrastrukture,  uz usklađivanje domaćeg regulatornog okvira sa SEPA pravilima i EU propisima. „Uspostavili smo novu generaciju platnog sistema – RTS/X (sa onlajn kliringom), koji je potpuno usklađen sa međunarodnim standardom ISO 20022. Produžili smo radno vrijeme sistema do 20 sati, a od 20. oktobra platne transakcije obavljaju se i vikendima i praznicima, čime je osigurana dostupnost platnih usluga na nivou najnaprednijih evropskih tržišta“, navodi Radović.

Sljedeća faza je uvođenje nacionalnog sistema instant plaćanja po TIPS modelu tokom jula 2026. godine, u partnerstvu sa Evropskom centralnom bankom (ECB) i Bankom Italije. Ovaj sistem, potpuno interoperabilan sa EU standardima, omogućiće izvršavanje transakcija u roku od nekoliko sekundi, u bilo koje doba dana, 365 dana u godini. „Kombinovani efekat SEPA i TIPS-a procjenjujemo na korist od oko 160 miliona eura godišnje, što je oko 2,3% našeg BDP-a“, navodi guvernerka. „Kao što je vizna liberalizacija 2009. godine otvorila granice slobodnom kretanju ljudi, tako danas SEPA i TIPS otvaraju granice slobodnom protoku kapitala i poslovanja. Crna Gora dobija moderan, efikasan i u potpunosti evropski platni sistem – snažan temelj za dinamičniji ekonomski razvoj, veću konkurentnost i sigurnost ulaganja.“

Kako će SEPA i nova pravila platnog prometa promijeniti funkcionisanje domaćeg tržišta, troškove transakcija i svakodnevno poslovanje građana i privrede?

SEPA sistem vidimo kao stratešku reformu koja doprinosi kvalitetu života građana i jača našu ekonomiju, približavajući nas evropskim standardima poslovanja. Za građane, SEPA znači da svakodnevna plaćanja postaju brža, jeftinija i sigurnija. Za preduzeća, pogotovo ona koje posluju na međunarodnim tržištima, SEPA donosi stabilnije i predvidljivije uslove poslovanja, veću konkurentnost i uklanjanje barijera koje su ih do sada činile manje ravnopravnim u odnosu na preduzeća iz EU.

Do skoro, prosječna naknada za transfer ka EU iznosila je čak 73,04 eura. Od oktobra, naknade su značajno niže: besplatne za transfere do 200 eura, 1,99 eura za elektronska plaćanja do 20.000 eura i maksimalno 25 eura za elektronske transfere, što na godišnjem nivou donosi više od 10 miliona eura ušteda za privredu i skoro 14 miliona eura za građane i kompanije zajedno. Dodatno, produženjem radnog vremena platnog sistema prosječno trajanje transakcija skraćeno je za više od deset časova.

Koje mjere preduzima CBCG na jačanju sajber bezbjednosti i zaštite platne infrastrukture u kontekstu digitalizacije i novih rizika?

Jedan od strateških ciljeva CBCG je digitalna transformacija finansijskog sektora i usklađivanje regulatornog okvira u ovoj oblasti sa EU. Ovo je najvidljivije kroz modernizaciju nacionalnog platnog prometa, pristupanje SEPA zoni, uvođenje TIPS Clone sistema instant plaćanja, implementaciju PSD2 direktive i razvoj servisa otvorenog bankarstva.

CBCG posebnu pažnju posvećuje jačanju sajber bezbjednosti i otpornosti. Kontinuirano pratimo i procjenjujemo rizike, jačamo ljudske resurse, unapređujemo procese i tehnologije, oslanjajući se na međunarodne standarde i najbolju praksu, kao i na podršku kolega iz Svjetske banke i ESCB-a.

CBCG je usvojila niz regulatornih odluka usklađenih sa smjernicama Evropske agencije za bankarstvo (EBA), a njihovu primjenu obezbjeđujemo kroz kontinuirani nadzor. Međutim, danas više nije dovoljno baviti se samo prevencijom. Incidenti će se dešavati, a ključno pitanje je koliko je sistem sposoban da zadrži funkcionalnost i da se brzo oporavi. Zato se fokusiramo na otpornost.

Po uzoru na relevantnu evropsku regulativu (DORA), CBCG je pripremila radnu verziju Zakona o digitalnoj i operativnoj otpornosti finansijskog sektora. Nakon njegovog usvajanja, uslijediće priprema podzakonskih akata u skladu sa regulatornim i implementacionim standardima (RTS i ITS), koje su evropske nadzorne agencije (EBA, EIOPA i ESMA) pripremile za DORA.

Kao operater i regulator platne infrastrukture, nastavićemo da budemo ključni stub u zaštiti stabilnosti, bezbjednosti i otpornosti našeg finansijskog sistema.

Koje su naredne ključne regulatorne reforme koje CBCG mora da sprovede kako bi se dodatno uskladila sa evropskim okvirom i pripremila za članstvo u ESCB?

U okviru procesa pristupanja EU, Crna Gora je tokom prethodne dvije godine ostvarila značajan napredak u usklađivanju regulative u oblasti finansijskog sistema. Tokom 2024. godine, CBCG je, u saradnji sa Komisijom za tržište kapitala i Agencijom za nadzor osiguranja, pripremila i uputila na dalju parlamentarnu proceduru 16 sistemskih zakona. Time su napravljeni ključni koraci ka ispunjenju završnih mjerila u pregovaračkim poglavljima 4 i 9, a naš regulatorni okvir u oblastima bankarstva, platnog prometa i sprečavanja pranja novca u potpunosti usklađen sa pravnom tekovinom EU.

Osim toga, u martu ove godine transponovali smo pravila koja se odnose na kapitalne zahtjeve banaka (CRR III), a novi Zakon o kreditnim institucijama kojim smo u CBCG izvršili usklađivanje i sa CRD VI, već je upućen Vladi na dalju proceduru. Ovaj zadatak završen je znatno prije roka koji važi za države članice EU (10. januar 2026. godine). Ovakvim pristupom potvrđujemo našu ozbiljnost i sposobnost da ispunimo sve obaveze koje podrazumijeva članstvo u EU i ESCB-u.

„Naša ambicija je jasna: da Crna Gora bude prva naredna članica EU, sa punom spremnošću CBCG za svoju ulogu u Evropskom sistemu centralnih banaka”

Kako bismo obezbijedili operativnu spremnost za članstvo u ESCB, pokrenuli smo projekat analize potreba (Needs Assessment), koji obuhvata detaljnu procjenu usklađenosti CBCG sa standardima ESCB i Eurosistema. Na osnovu utvrđenih nalaza, sprovešćemo sve preporuke kako bi, u trenutku ulaska Crne Gore u EU, CBCG bila u potpunosti spremna da preuzme sve obaveze koje proizilaze iz članstva u ESCB. Kredibilitet ovog procesa potvrđuje činjenica da ga vode dvije renomirane centralne banke Eurosistema – Banka Holandije i Narodna banka Belgije – dok će se u drugoj fazi pridružiti i Bundesbanka.

Naša ambicija je jasna: da Crna Gora bude prva naredna članica, sa punom spremnošću CBCG za svoju ulogu u Evropskom sistemu centralnih banaka. Zato, nastavak unapređenja regulatornog okvira, modernizacija i snaženje institucije ostaju prioriteti CBCG. Kroz ove procese jačamo stabilnost i otpornost finansijskog sistema i postavljamo čvrste temelje za članstvo u ESCB i dublju integraciju u evropske finansijske tokove, na dobrobit naše ekonomije i građana.

Kako CBCG ocjenjuje trenutne makroekonomske rizike i na koji način centralna banka može da doprinese očuvanju stabilnosti u periodu pred nama?

Glavni eksterni makroekonomski rizik je povezan sa globalnom neizvjesnošću, koju podstiču geopolitički konflikti i moguća eskalacija trgovinskih tenzija širom svijeta. CBCG prati makroekonomska kretanja i preduzima mjere usmjerene na očuvanje stabilnosti finansijskog sistema, prvenstveno kroz kontrolu banaka, osiguranje regulatorne usklađenosti i praćenje ključnih pokazatelja likvidnosti, solventnosti i kvaliteta aktive. Po potrebi, primjenjujemo adekvatne mjere kako bismo ublažili ciklične rizike i očuvali stabilnost sektora.

Naš doprinos ogleda se i kroz pomenuto usklađivanje regulatornog okvira sa evropskim standardima, čime jačamo otpornost bankarskog sistema i obezbjeđujemo njegovu pouzdanost.

Koliko su međunarodna partnerstva i saradnja sa evropskim i globalnim institucijama važna za jačanje kredibiliteta CBCG i cjelokupnog finansijskog sistema Crne Gore?

CBCG održava aktivna partnerstva sa Evropskom centralnom bankom, Evropskom komisijom, Evropskom agencijom za bankarstvo, MMF-om, Svjetskom bankom i brojnim drugim međunarodnim institucijama. Kroz zajedničke projekte i razmjenu iskustava jačamo kredibilitet i kapacitet naše institucije. Ova saradnja nam omogućava pristup najnovijoj ekspertizi, znanju i najboljim praksama, koje potom prenosimo i ugrađujemo u naš sistem.

Na koji način CBCG planira da integriše pitanja održivog razvoja i klimatskih rizika u finansijski sistem i nadzorne politike?

Razvoj finansijskog sistema koji podržava održivi razvoj jedan je od strateških prioriteta CBCG. Imali smo vodeću ulogu u izradi Mape puta za tranziciju finansijskog sektora ka održivim finansijama, sa ciljem usklađivanja crnogorskog finansijskog sistema sa evropskim i globalnim standardima održivog razvoja i ESG principima.

Mapa puta, čiju implementaciju nadgleda Savjet za finansijsku stabilnost, stavlja poseban akcenat na jačanje institucionalnog kapaciteta, snaženje međusektorske saradnje i kreiranje podsticajnog okruženja za upravljanje klimatskim rizicima i rizicima povezanim sa prirodnim rizicima, kao i za usvajanje ESG praksi.

U saradnji sa Vladom i drugim regulatorima, paralelno radimo na uspostavljanju regulatornog okvira koji podstiče održive investicije. Bankarski sektor već uvodi ESG principe u svoje politike, otvarajući prostor za dalji razvoj zelenih finansijskih instrumenata koji su konkurentni u odnosu na tradicionalne instrumente.

CBCG je aktivna i na međunarodnom planu, kroz učešće u Mreži za ozelenjavanje finansijskog sistema (Network for Greening the Financial System – NGFS) i Mreži održivog bankarstva i finansija (Sustainable Finance and Banking Network – SFBN). Istovremeno, transformišemo i našu instituciju – imenovali smo savjetnicu guvernerke za ESG i inovacije, uključili princip održivosti u Strateški plan Centralne banke Crne Gore 2025‒2028, započeli proces sertifikacije Zero Waste Europe, a kroz Zelenu nagradu CBCG podstičemo istraživanja i inovacije na polju klimatskih promjena i finansija.

Evropski finansijski standardi – korak naprijed za građane