Ostale mjere
Makroprudencijalne mjere koje se odnose na kredite koje kreditne institucije odobravaju fizičkim licima
Savjet CBCG je na sjednici od 28. decembra 2021. godine usvojio Odluku o makroprudencijalnim mjerama koje se odnose na kredite koje kreditne institucije odobravaju fizičkim licima („Sl. list CG“, br. 138/21). Prethodno je bila važeća Odluka o makroprudencijalnim mjerama koje se odnose na kredite koje banke odobravaju fizičkim licima („Sl. list CG“, br. 58/19 i 107/20), kao prva odluka koja je targetirala to pitanje.
Mjere su donešene sa ciljem uspostavljanja održivosti kreditiranja fizičkih lica, a u kontekstu očuvanja finansijske stabilnosti od strane CBCG. Naime, posljednjih godina intenziviran je rast iznosa gotovinskih kredita, njihovog učešća u ukupnim kreditima, kao i perioda na koji se ti krediti odobravaju (vidjeti npr. Izvještaj o stabilnosti finansijskog sistema za 2018. godinu, boks 3). Pri tome, kao obezbjeđenje su, po pravilu, korišćene samo mjenica i administrativna zabrana. Nastavak te tendencije mogao je kreditne institucije učiniti mnogo ranjivijim u slučaju eventualne ekonomsko-finansijske krize, koja bi direktno pogodila zarade zajmoprimaca, time uticala na manju sposobnost otplaćivanja kredita i odrazila se na kreditne institucije, a vjerovatno i na voljnost i uslove po kojima bi one dalje odobravale kredite u takvoj situaciji. Odluka se primjenjuje od 1. januara 2022. godine uz važenje od godinu dana, što je izmjenom Odluke produženo na dvije godine, tako da će mjere biti u primjeni do kraja 2023. godine.
U osnovi ova odluka propisuje da kreditne institucije fizičkim licima mogu odobravati gotovinske kredite sa rokom otplate dužim od osam godina samo uz kvalitetno obezbjeđenje u vidu nepokretnosti, pokretnosti ili na drugi adekvatan način. Zatim, kreditne institucije kod kojih je iznos gotovinskih kredita datih fizičkim licima sa preostalim rokom otplate preko šest godina, veći od 50% njihovih sopstvenih sredstava, gotovinske kredite (ročnosti duže od šest godina) fizičkim licima mogu odobravati samo uz pomenuto obezbjeđenje. Konačno, kreditne institucije čije je učešće nekvalitetnih gotovinskih kredita u ukupnim gotovinskim kreditima sa ugovorenim rokom dospijeća dužim od šest godina, a koji nijesu kvalitetno obezbijeđeni, niže od 3,5%, mogu odobravati gotovinske kredite sa rokovima dužim za dvije godine u odnosu na gore pomenutih osam odnosno šest godina.
Privremene mjere za ublažavanje negativnih uticaja epidemije zarazne bolesti COVID 19 i situacije u Ukrajini na finansijski sistem
Odluka o privremenim mjerama za ublažavanje negativnih uticaja epidemije zarazne bolesti COVID 19 i situacije u Ukrajini na finansijski sistem („Sl. list Crne Gore“ br. 135/22) donešena je na sjednici Savjeta CBCG od 5. decembra 2022. godine. Prije donošenja ove odluke, važeće su bile četiri odluke kojima je CBCG targetirala negativne posljedice pandemije koronavirusa pa potom i posljedice situacije u Ukrajini na finansijski sistem. To su: Odluka o privremenim mjerama za ublažavanje negativnih uticaja novog koronavirusa na finansijski sistem („Sl. list CG", br. 19/20, 28/20 i 42/20), Odluka o privremenim mjerama za smanjenje negativnih posljedica uticaja epidemije novog koronavirusa na finansijski sistem nakon ublažavanja mjera za zaštitu stanovništva od zaraznih bolesti („Sl. list CG”, br. 46/20), Odluka o privremenim mjerama za ublažavanje negativnih uticaja epidemije zarazne bolesti COVID 19 na finansijski sistem („Sl. list CG“ br. 80/20, 105/20, 24/21, 33/21, 45/21, 53/21 i 116/21) i Odluka o privremenim mjerama za ublažavanje negativnih uticaja epidemije zarazne bolesti COVID 19 i situacije u Ukrajini na finansijski sistem („Sl. list CG“ br. 138/21, 54/22, 62/22).
Odluka o privremenim mjerama, kako se vidi iz naziva, grupiše nekoliko mjera usmjerenih na negativne posljedice pandemije koronavirusa i situacije u Ukrajini na finansijski sistem. To su: 1. zabrana isplate dividende akcionarima kreditnih institucija, osim isplate u obliku akcija kreditne institucije, 2. mogućnost da kreditna institucija iz izračuna stavki redovnog osnovnog kapitala isključi 100% iznosa nerealizovanih gubitaka, utvrđenih nakon stupanja na snagu ove odluke, prilikom vrednovanja određenih dužničkih finansijskih instrumenata raspoloživih za prodaju u skladu sa MSFI 9, koji su uključeni u ukupni ostali rezultat, 3. mogućnost da kreditna institucija u postupku procjene kreditne sposobnosti korisnika kredita i raspoređivanja stavki aktive u odgovarajuću klasifikacionu grupu, odnosno podgrupu, isključi sve ili pojedine kriterijume utvrđene u skladu sa članom 12 stav 3 Odluke o minimalnim standardima za upravljanje rizicima u kreditnim institucijama, koji se odnose na 2020. godinu i 4. smanjenje sa 12% na 6% (na godišnjem nivou) naknade koju su kreditne institucije dužne da plate CBCG za korišćenje propisanog iznosa obavezne rezerve koji ne vrate istog dana.