---

Nezavisnost Centralne banke Crne Gore

Zakonom o Centralnoj banci Crne Gore princip nezavisnosti Centralne banke Crne Gore implementiran je u potpunosti i u skladu je sa preporukama Evropske komisije, odnosno Ugovorom o funkcionisanju Evropske unije (UFEU) i Statutom ESCB-a i ECB.

Zakon o Centralnoj banci Crne Gore („Sl. list Crne Gore“, br. 40/10, 6/13, 70/17, 125/23)

Princip funkcionalne nezavisnosti Centralne banke implementiran je u potpunosti.

Zakon o CBCG detaljno prikazuje njene ciljeve od dana pristupanja Crne Gore Evropskoj uniji i dana pristupanja Ekonomskoj i monetarnoj uniji, u skladu sa članom 127(1) i 282 (2) UFEU-a i člana 2 Statuta ESCB i ECB.

Naime, Zakon o Centralnoj banci propisuje da je njen osnovni cilj održavanje stabilnosti cijena, kao i da, ne dovodeći u pitanje ostvarivanje navedenog cilja, podržava opšte ciljeve ekonomske politike Evropske unije, kako bi doprinijeli ostvarivanju ciljeva Evropske unije utvrđenih u članu 3 Ugovora o Evropskoj uniji. 

Zakonom o Centralnoj banci princip institucionalne nezavisnosti implementiran je u potpunosti u skladu sa članom 130 UFEU i članom 7 Statuta ESCB i ECB. 

Tako, prema Zakonu o Centralnoj banci, ona je nezavisna u ostvarivanju ciljeva i izvršavanju funkcija utvrđenih tim zakonom. Članovi njenih organa i zaposleni nezavisni su u izvršavanju funkcija i obavljanju poslova utvrđenih Zakonom o CBCG i drugim zakonom, takođe, ne smiju primati, niti tražiti uputstva od državnih i drugih organa kao i organizacija ili drugih lica. Državni i drugi organi, organizacije i druga lica ne smiju vršiti uticaj na rad i odlučivanje članova organa Centralne banke i ne smiju odobravati, poništavati, ukidati ili na bilo koji drugi način uticati odluke Centralne banke iz njene nadležnosti, s tim da se ne odnosi se na nadležnost sudova propisanu zakonom.

Sticanjem članstva u EU, Centralna banka i članovi njenih organa, u skladu sa članom 130 UFEU i članom 7 Statuta ESCB-a i ECB, prilikom izvršavanja zadataka, odnosno funkcija utvrđenih Zakonom o Centralnoj banci, Ugovorom o Evropskoj uniji, UFEU i Statutom ESCB-a i ECB, ne smiju tražiti ni prihvatati uputstva od institucija, tijela, agencija i službi Evropske unije, vlada država članica Evropske unije i drugih tijela. Takođe, institucije, tijela, agencije i službe Evropske unije i vlade država članica dužni su da poštuju princip nezavisnosti Centralne banke i ne smiju da vrše uticaj na članove njenih organa u izvršavanju zadataka, odnosno funkcija. Navedeno ne utiče na ovlašćenja ECB-a u odnosu na Centralnu banku koja su utvrđena Statutom ESCB-a i ECB-a.

Zakon o Centralnoj banci utvrđuje da se protiv rješenja Centralne banke može tužbom pokrenuti upravni spor, a tužba ne odlaže izvršenje rješenja.

Princip institucionalne nezavisnosti Centralne banke dosljedno se primjenjuje u praksi. Naime, Centralna banka ima na raspolaganju sve instrumente i nadležnosti potrebne za sprovođenje monetarne politike u okviru važećeg monetarnog režima u Crnoj Gori. Centralna banka je samostalna u donošenju odluka o korišćenju instrumenata monetarne politike. Takođe, Zakonom o Centralnoj banci izričito su utvrđene njene nadležnosti u oblasti monetarne politike od dana pristupanja Crne Gore Ekonomskoj i monetarnoj uniji. Kao centralna banka koja posluje u eurizovanoj ekonomiji, Centralna banka ne vodi politiku deviznog kursa. Zakonom o Centralnoj banci izričito su utvrđene njene nadležnosti u oblasti devizne politike od dana pristupanja Crne Gore Ekonomskoj i monetarnoj uniji.

Zakonom o Centralnoj banci princip personalne nezavisnosti Centralne banke implementiran je u potpunosti, u skladu sa članom 14.2 Statuta ESCB i ECB. 

Zakon o Centralnoj banci definiše da mandat guvernera, viceguvernera i ostalih članova Savjeta CBCG traje šest godina; da mandat člana Savjeta CBCG koji se imenuje na mjesto člana Savjeta CBCG kome je prestala funkcija prije isteka mandata traje takođe šest godina; da član Savjeta može biti razrješen prije isteka mandata ukoliko prestane da ispunjava uslove neophodne za obavljanje funkcije ili je odgovoran za ozbiljan propust u obavljanju funkcije, da guverner, viceguverneri i ostali članovi Savjeta protiv odluke o razrješenju mogu pokrenuti upravni spor. Zakon o Centralnoj banci propisuje uslove za imenovanje članova Savjeta CBCG i nespojive funkcije, kao i pitanje radnog statusa guvernera i viceguvernera i zabrane zaposlenja člana Savjeta CBCG po isteku mandata.

Pored toga, Zakon o Centralnoj banci propisuje da se od dana pristupanja Crne Gore Evropskoj uniji član Savjeta CBCG razrješava se prije isteka mandata samo ako nastupe okolnosti iz člana 14 stav 2 Statuta ESCB-a i ECB-a, kao i da guverner koji je razriješen funkcije ima pravo da rješenje o razrješenju uputi Sudu pravde Evropske unije, a ostali članovi Savjeta CBCG mogu pokrenuti upravni spor.

Zakonom o CBCG princip finansijske nezavisnosti CBCG implementiran je u potpunosti, u skladu sa Statutom ESCB i ECB. 

U skladu sa Zakonom o Centralnoj banci, ona samostalno: donosi finansijski plan i usvaja godišnje finansijske izvještaje; imenuje nezavisnog spoljnjeg revizora; propisuje vršenje revizije od strane Državne revizorske institucije, odlučuje o pribavljanju i otuđenju nepokretne imovine; odlučuje o raspodjeli dobiti CBCG; odlučuje o korišćenju specijalnih rezervi CBCG.

Pored toga, Zakon o Centralnoj banci propisuje da od dana pristupanja Crne Gore Evropskoj uniji poslovi CBCG koji se odnose na ESCB, ne mogu biti predmet revizije od strane Državne revizorske institucije. Propisano je i da CBCG sačinjava i objavljuje finansijske izvještaje u skladu sa računovodstvenim standardima, pravilima i uputstvima ECB-a, zatim da se odluka o izboru nezavisnog spoljnjeg revizora finansijskih izvještaja CBCG donosi u skladu sa članom 27 stav 1 Statuta ESCB-a i ECB-a. Dalje, dio dobiti u visini od 50% dobiti utvrđene u skladu sa Zakonom o Centralnoj banci raspoređuje u opšte rezerve, dio dobiti se može rasporediti u specijalne rezerve, u visini koju utvrdi Savjet CBCG, a najviše do 10% dobiti utvrđene u skladu sa Zakonom o CBCG, dok preostali iznos dobiti čini prihod budžeta Crne Gore.

Transparentnost Centralne banke Crne Gore

Funkcionisanje centralne banke je transparentno ukoliko centralna banka kontinuirano obezbjeđuje i na jasan način prezentuje informacije o svom poslovanju, a koje su bitne za funkcionisanje ekonomskog sistema.

Prema definiciji Međunarodnog monetarnog fonda, transparentnost predstavlja okruženje u kojem su ciljevi politike (pravni, institucionalni, okvir monetarne politike), odluke i razlozi za njihovo donošenje, podaci i informacije povezane sa monetarnom i finansijskom politikom prezentovani javnosti na razumljiv način, i blagovremeno. Pored toga, transparentnost centralne banke definiše se i kao odsustvo asimetričnih informacija između finansijskih tržišta i kreatora monetarne politike, odnosno, omogućavanje učesnicima finansijskog tržišta bolje razumijevanje akcija monetarne politike i njihov uticaj na ekonomska kretanja.

Oblasti o kojima je potrebno da centralna banka komunicira sa javnošću su: ciljevi monetarne i ekonomske politike, instrumenti monetarne politike, makroekonomski ambijent u kojem se realizuju ciljevi i prognoze centralne banke.

Centralna banka Crne Gore (CBCG) može se svrstati u red centralnih banaka sa visokim nivoom transparentnosti.

Centralna banka redovno upoznaje javnost sa značajnim pitanjima razmatranim na sjednicama Savjeta i osnovnim kretanjima u ekonomiji Crne Gore. Izvještavanje se vrši mjesečno kroz Bilten CBCG, kvartalno kroz Makroekonomski izvještaj CBCG i Izvještaj o kretanju cijena, godišnje kroz Godišnji izvještaj o radu CBCG, Izvještaj o stabilnosti finansijskog sistema, Godišnji makroekonomski izvještaj CBCG, Izvještaj o stabilnosti cijena i Finansijski izvještaj CBCG sa Izvještajem nezavisnog revizora. Takođe, Centralna banka priprema i objavljuje radne studije koje se bave aktuelnim ekonomskim pitanjima.